FOR SC-ST

 

રાજકારણમાં ભાગ લેવાનું મહત્વ

 અનુસૂચિત જતી (Scheduled Castes) અને પીંછડાં વર્ગ (Backward Classes) ના લોકો માટે રાજકારણમાં ભાગ લેવાનું મહત્વ ડૉ. બાબાસાહેબ આંબેડકરે બરાબર ઓળખ્યું હતું. તેઓ માનતા હતા કે આ વર્ગોના લોકો રાજકારણમાં સક્રિય ભાગ લેશે તો જ તેમના હકો અને હિતોની સાચી રીતે રક્ષા થઈ શકશે.

ડૉ. આંબેડકરનું મંતવ્ય: ડૉ. આંબેડકરે બારમું માર્ચ, ૧૯૪૭ના રોજ ઓલ ઇન્ડિયા ડિપ્રેસ્ડ ક્લાસીઝ કોન્ફરન્સ, કાંપૂર (હવે કાનપુર) ખાતે તેમના પ્રખ્યાત ભાષણમાં જણાવ્યું હતું કે અનુસૂચિત જતી અને પીંછડાં વર્ગના લોકોના હિતોનું રક્ષણ કરવા માટે તેઓ રાજકારણમાં સક્રિય ભાગ લેશે તે ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે. તેમણે જાહેર કર્યું કે જો આ વર્ગના લોકો રાજકીય દોરણોમાં ભાગ નહીં લે, તો તેઓ હંમેશા અન્ય સમુદાયોને આધારીત રહેશે, અને તેમના હકો માટેની લડતમાં તેઓને સમસ્યાઓનો સામનો કરવો પડશે.

મુખ્ય મુદ્દા:

1.      સત્તા અને પ્રતિનિધિત્વ: આંબેડકરે ભારપૂર્વક કહ્યું કે રાજકીય સત્તામાં અનુસૂચિત જતી અને પીંછડાં વર્ગના લોકોની હાજરી જરૂરી છે, જેથી તેઓ પોતાના હક્કો માટે અવાજ ઉઠાવી શકે અને સરકારની નીતિઓ અને નિયમોમાં પોતાની વિશિષ્ટતા અને હિતોનો સમાવેશ કરી શકે.

2.      આર્થિક અને સામાજિક સમાનતા: આંબેડકરના વિચારોમાં આ વર્ગોના લોકોના આર્થિક અને સામાજિક ઉદ્ધાર માટે રાજકીય સત્તા મહત્વપૂર્ણ માધ્યમ હતું. તેઓ માનતા હતા કે આ વર્ગના લોકો માટે રાજકારણ એ સામાજિક અને આર્થિક સમાનતા પ્રાપ્ત કરવા માટેનો રસ્તો છે.

3.      સમાજમાં સ્થાન: આંબેડકરનું મંતવ્ય હતું કે રાજકારણમાં સક્રિય ભાગ લેવાથી આ વર્ગના લોકો સમાજમાં યોગ્ય સ્થાન મેળવી શકે છે અને તેમના વિરુદ્ધની ભેદભાવની નીતિઓ સામે લડી શકે છે.

તેમની દ્રષ્ટિ: આંબેડકરની દ્રષ્ટિમાં, એક શોષિત અને પીડિત વર્ગ માટે રાજકારણમાં પ્રતિનિધિત્વ એના અધિકાર માટેની લડતનો અભિન્ન ભાગ છે.

આમ, ડૉ. બાબાસાહેબ આંબેડકરે તેમના જીવનકાળમાં આ વર્ગના લોકો માટે રાજકારણમાં સક્રિય ભાગ લેવાની જરૂરિયાત અને મહત્વ પર સતત ભાર મૂક્યો

મંદિર પ્રવેશનો વિરોધ અને આંબેડકરના વિચારો:

 ડૉ. બાબાસાહેબ આંબેડકર જે સમયે જીવતા હતા, તે સમયે દલિત અને અનુસૂચિત જાતિના લોકો ઉપર અનેક સામાજિક ભેદભાવ અને અણગમતી પ્રથાઓ લાદવામાં આવી હતી. મંદિરોમાં પ્રવેશને લઈને તેમના વિરોધનો કારણ પણ આ સામાજિક ભેદભાવનો નિર્મમ અનુભવ હતો.

મંદિર પ્રવેશનો વિરોધ અને આંબેડકરના વિચારો:

ડૉ. આંબેડકર દલિતો અને અનુસૂચિત જાતિના લોકો માટે જીવનના દરેક ક્ષેત્રે સમાનતા અને માનવ અધિકાર માટે લડતા હતા. તેમણે મંદિરોમાં ન જવાની સલાહ આકારણ આપી ન હતી. તે માનતા હતા કે જો કોઈ સમાજ એક સમુદાયને મંદિરમાં પ્રવેશથી વંચિત રાખે છે, તો તે મંદિરોમાં પ્રાર્થના અને આધ્યાત્મિકતા માટેનું સ્થાન નહિ રહે. તે ધાર્મિક ભેદભાવને સમર્થન આપે છે અને હકારાત્મક આધ્યાત્મિક વિકાસ માટે યોગ્ય સ્થાન નથી.

મહાડ સત્યાગ્રહ (1927) અને ખારકોહલ (1930):

ડૉ. આંબેડકરે 1927માં મહાડમાં અને 1930માં નાસિક નજીકના ખારકોહલ ખાતે "મંદિર પ્રવેશ" પર ખુલ્લા મત વ્યક્ત કર્યા. 1930ના ખારકોહલ ખાતેના 'કલારામ મંદિર પ્રવેશ સત્યાગ્રહ' દરમિયાન તેમણે દલિતોને કહ્યું હતું કે:

1. "તમારા પોતાનાં આત્મસન્માન અને અધિકારો માટે લડવું જરૂરી છે."
• આંકડાની દ્રષ્ટિએ, આંબેડકરે દલિતોને કહી દીધું હતું કે મંદિરોમાં પ્રવેશ મેળવવા માટેનું લડવું મહત્વનું છે, પરંતુ તેમની માન્યતા હતી કે આ પ્રવેશ વિના પણ આધ્યાત્મિકતા પ્રાપ્ત કરી શકાય છે.
2. "આપણે મંદિરમાં ન જવું જોઈએ જ્યાં આપણને માનવ તરીકે ગણવામાં નથી આવતાં."
• તેઓ કહેતા હતા કે એ મંદિરોમાં જવું બિનજરૂરી છે જ્યાં દલિતોને માનવ તરીકે ગણવામાં નથી આવતાં અને જ્યાં પ્રાર્થના માટે હકારાત્મક અને સમાનતા પર આધારિત વાતાવરણ નથી.

અંતિમ સમજણ:

ડૉ. આંબેડકરનો મકસદ દલિત સમાજમાં આત્મસન્માન, સમાનતા અને સામાજિક ન્યાયની સ્થાપના કરવાનો હતો. તેમના માટે દલિતોની આર્થિક, સામાજિક અને રાજકીય ઉન્નતિ વધુ મહત્વપૂર્ણ હતી, ન કે તેમના ધાર્મિક અને આધ્યાત્મિક અધિકારો માટેની લડત. તેથી જ તેમણે દલિતોને મંદિરોમાં ન જવા, પરંતુ તેમની જાતિની સ્થિતિ સુધારવા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવાનો સલાહ આપ્યો.

તેમણે આ વિચારસરણી 1927ના મહાડ સત્યાગ્રહ અને 1930ના ખારકોહલ સત્યાગ્રહમાં જણાવ્યું હતું.